GAZNELİ SULTAN MESUD

Gazne Sultanlarından. Sultan Gazneli Mahmudun oğlu olup, 998de Gaznede doğdu. Gazneli Mahmud?un büyük oğlu olduğundan, veliaht tâyin edildi. İyi bir eğitim ve öğretim gördü. Devlet idâresinde tecrübe sâhibi olması için, 1017?de Herat Vâliliğine tâyin edildi. Sultan oluncaya kadar vâliliklerde bulunup, seferlere katıldı. 1030?da Rey Vâlisiyken, Şiî-Büveyhîlerden Hemedan ve İsfahan?ı aldı. Bu seferde babası vefât edince, kardeşi Celâlü?d-Devle Muhammed?in tahta çıktığını öğrendi. Gazne?ye dönüp, adına hutbe okutarak, Ekim 1030da sultan îlân edildi.

Babası devrinde başlayan Hindistan seferlerini devâm ettirdi. Hindistan?daki Gazneli hâkimiyetini kuvvetlendirdi. Gazneli topraklarına girmek isteyen Mâverâünnehir?deki Selçuklularla mücâdele etti. 1035?te Nesâ, Ferâva ve Dihistân vilâyetlerini Selçuklulara yurt olarak verdi. 1039da Horasan Seferine çıktı. Selçukluları kesin bir mağlûbiyete uğratmak için, 23 Mayıs 1040?ta Dandanakan Meydan Muhârebesini yaptıysa da yenildi. Sultan Mes?ûd, Dandanakanda cesâretle muhârebe etmesine rağmen, kumandanları ihânet ederek, kendisini terk etti. Vakit kazanıp, durumunu tekrar düzeltmek için Hindistana çekildi. Köleleri isyân ederek, hazînesini yağmalayıp sonra hapsettiler. 28 Ocak 1041 târihinde de öldürdüler.

Gazneliler Devletine on yıl hükümdarlık yapan Sultan Ebû Saîd Mes?ûd, iyi bir devlet adamı ve kumandandı. Âlimleri ve sanatkârları himâye edip, onlara çok yardımda bulunurdu. Sarayına ilim adamlarını toplayıp, meclislerine iştirâk ederdi. Gazne şehrini, sanat değeri yüksek eserlerle süsledi. Gazne?de yaptırdığı Yeni Saray ve tahtı, devrin muhteşem eserlerindendir.